Ki konsekans mete moun sou kote (KARANTÈN)?

Izòlman pa la fòs. Depi kòsman epidemi koronaviris la, anpil peyi oblije mete sou kote moun yo ta sispèk ki ta enfekte pa KOVID-19 la pandan 2 semèn pou pi piti. Pandan tan sa, ki enpak sikolojik sa genyen ? Kèk ekspè ap eksplike.

Koronaviris – KOVID-19 kapab transmèt pa ti gout k ap sot nan bouch yon moun ki deja malad si yon moun te gen kontak kole sere ak li. Gen yon peryòd 14 jou pou maladi sa parèt sou yon moun lè l pran l. Li gen kòm sentom: fyèv, tous, vant fè mal, kolik. Viris sa mache rapid nan fason yon moun ka bay yon lòt moun li. Se pou sa anpil peyi mande pou mete sou kote, izole moun ki ta pran maladi sa nan sousi pou yo siveye yo epi ba yo swen ke sa mande. Yo mete sou kote tou moun ki sot nan peyi ki gen maladi a (moun yo sispèk), oubyen si yon zòn, yon katye, oubyen yon vil ta gen maladi a, yo pale de fwaye (regwoupman tout ka yo), nan sans sa, yo kon n mete sou kote tou tout moun nèt nan vil sa, men m si l pa ta parèt gen maladi a pou tan n peryòd tan 14 jou a pou verifye si l malade pi pou evite anpil moun kontaminen.  

Yon seri gwo chèchè nan “Kings College” nan peyi Londres Mennen yon etid pou konpran n ki konsekans sikolojik mete moun sou kote ka genyen sou moun ki nan sitiyasyon sa yo. Etid sa pibliye nan revi « The Lancet ». Nan rezilta yo, yo konstate ke konsekans sikolojik yo kapab dirab (rete pou anpil tan) nan konsiderasyon de sak te déjà pase nan koze epidemi mondyal yo. Chèchè yo analize 24 etid kifèt nan 10 peyi ak lòt moun ki te pran nan sendwom respiratwa sevè an 2003 (SRAS), grip H1N1, ebola, Sendwo Respiratwa Mwayen Oryan (MERS).

METE SOU KOTE A, SE PREMYE KOZ PWOBLÈM YO,

Anpil gwo rechèch fèt, anpil rezilta soti. Rezilta yo montre ke konsekans sikolojik yo anpil ak gwo risk pou devlope Sentom Estrès Pòs-Twomatik, depresyon, santiman kòlè, laperèz, konsomasyon dwòg ak lòt. Moun ki te konn gen twoub sikyatrik déjà ak pwofesyonèl sante yo se moun ki sibi plis domaj nan sitiyasyon sa yo.  Mete sou kote a se yon eksperyans ke moun yo viv mal, li dezagreyab, yo viv li nan laperèz epi tout etid yo montre ke l gen konsekans negatif grav sou moun yo (paka dòmi, difikilte pou konsantre, fèb randman nan travay, gwo kòlè, ak lòt). Anplis, yon n nan gwo pwoblèm ki genyen, se lè chèchè yo remake ke konsekans sa yo pwal parèt apre plizyè semèn ou ane, selon Dr Samantha Brooks ki t ap mennen etid sa.

EVITMAN SE YON KOZ ENPÒTAN TOU,

Yon fwa ke peryòd karantèn nan fini, estrès moun yo vin pi plis paske anpil moun (zanmi, fanmi) pwal pè moun sa malgre ke l pat enfekte. Moun yo pè kole ak yo, yo pa vle pale ak yo, yo evite yo nan tout sans. Sa ran n moun yo vin pi malad ke jan yo te ye. Gen anpil moun ki kon n rive mande lanmò pou tèt yo.

KÒMAN YO KA REDWI KONSEKANS KARANTÈN NAN?

 Dr Brooks ajoute nan etid sa, poul di : Ta dwe gen gwo mezi ki pran, nan moman otorite yo ap planifye pou rantre nan pwosesis mete moun sou kote a, pou sa redwi nèt nèt konsekans sikolojik yo. Pami mezi yo, nou jwen n ke fòk moun yo gen bon jan enfòmasyon de sitiyasyon yo epi tou ba yo travay kote yo ye a pou sa evite ke yo rete ap reflechi sèlman sou yon kaban n ap anniye kò yo. Ankò, travayè oubyen pwofesyonèl sante yo ta dwe jwen n yon atansyon apa ak moun ki déjà soufwi pwoblèm sante mantal yo nan moman « karantèn » nan. Chèchè yo konstate ke toutotan peryòd karantèn nan pi long, se plis li koze yon move sante mantal lakay moun yo, “yon peryòd karantèn pa ta dwe depase 10 jou”.

Moun yo ki nan karantèn nan ak pwofesyonèl sante yo ta dwe rete konekte ak moun ki deyò yo. Nan pi fò ka yo, moun yo mete sou kote yo, panse ke lavi yo tou fini kote yo ye a, sitou lè sa dire anpil. Moun sa yo, akoz de sitiyasyon sa déjà gen gwo laperèz, sitou paske yo pa ta vle pou yo ta enfekte si tout fwa yo pa gen maladi a. Anplis, gen moun ki vin gen gwo pwoblèm lajan paske yo pa vle repran yo nan travay paske yo te nan karantèn.

Nan yon seri peyi, an France pa egzanp, minis sante a Olivier Véran rasire moun yo ki nan izolman an ke y ap benefisye de yo kanpe travay epi yap peye y opa jou, sa ka rive jiska 20 jou. Sa ki ede moun yo nan kesyon finans yo.

Ki efò otorite lakay nou an Ayiti ap fè? Nou pa ko konnen !

05 Mas 2020

Wilcox Toyo

Pwofesè Inivèsite, Sikològ

Prezidan SOsyete Ayisyen Sante Mantal